Analık İzinleri İle İlgili Yönetmelik Yayımlandı
10.02.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6663 Sayılı Kanun’un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile; analık izni ve yarı zamanlı çalışma sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiş ve bu uygulamaya ilişkin usul ve esasların Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştı. Uzun süredir beklenen Analık İzinleri İle İlgili Yönetmelik Yayımlandı. Anılan Yönetmelik ile doğum ya da evlat edinilmesi sonrası işçinin kısmi süreli çalışma yapabileceği işleri belirlemek ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektedir.
Kısmı Süreli Çalışma
Siz değerli okuyucularımıza doğum ve evlat edinme sonrası kısmi süreli çalışma hakkından bahsetmeden önce “kısmi süreli çalışma” teriminin mevzuatımızdaki yerini açıklayalım.
4857 sayılı İş Kanunun 13.maddesi gereği;
“İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.”
İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği “Haftalık Normal Çalışma Süresi” başlıklı 4.maddesi gereği; “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır….” Denilmektedir.
Yine aynı Yönetmeliğin, “Kısmi Süreli Çalışma” başlıklı 6.maddesine istinaden, “İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.”Hükmü bulunmaktadır.
Analık İzni
Kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalıksüre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
Çalışma Süresinin Yarısı Kadar Ücretsiz İzin Hakkı
Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde,
- Birinci doğumda altmış (60)gün,
- İkinci doğumda yüz yirmi (120)gün,
- Sonraki doğumlarda ise yüz seksen(180) gün,
süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.
Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğduğunun doktor raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır.
Ücretsiz izinden yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam bir buçuk saat olan süt izni uygulanmaz.
Altı Aya Kadar Ücretsiz İzin Hakkı
Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir.
Kısmi Süreli Çalışma Uygulaması Nasıl Olacak?
Kısmi süreli çalışma, işçinin, işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yaptığı çalışmayı ifade etmektedir.
6663 Sayılı Kanun’un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile, yukarıda özetle açıklamış olduğumuz; analık izni, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin veya 6 aya kadar ücretsiz izin sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiştir.
Talep İşçiden
4857 sayılı İş Kanununun 13. Maddesinde bahsedilen durumların gerçekleşmesi ile, ebeveynlerden biri, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.
Kısmi süreli çalışma talebi, 6 aya kadar ücretsiz izin süresi kesilerek de yapılabilecektir. Ücretsiz iznin tamamının kullanılması şartı aranmayacaktır.
Kısmi süreli çalışma talebinin, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az 1 ay önce işçi tarafından yazılı olarak işverene bildirilmesi gerekmektedir.
Bu talep, işveren tarafından karşılanacak ve geçerli fesih nedeni sayılmayacaktır. Ayrıca, kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilecektir. Diğer taraftan, kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir.
Kısmi Süreli Çalışma Talebinin Şartları
Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacaktır. Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanabilecektir.
Ancak, ebeveynlerden birinin çalışma şartı;
- Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi,
- Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması,
- Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi, hâllerinde aranmaz.
Kısmi Süreli Çalışma Talebinin İşverence Karşılanması
Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içindeişveren tarafından karşılanır. İşveren; işçiye, talebin karşılandığını yazılı olarak bildirir.
İşveren tarafından süresi içinde işçinin talep dilekçesine cevap verilmemesi hâlinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanır.
İşçinin belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.
Kısmi Süreli Çalışma Yapılabilecek İşler Nelerdir?
Kanun koyucu uygulama Yönetmeliğinde bir takım işlerde kısmi süreli çalışma yapılabilmesi için işverenin “uygun bulma şartı” nı belirtmiştir. Yönetmelikte belirtilen ve işverenin uygun bulma şartının arandığı işlerin dışında kalan tüm işlerde, işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilecektir.
Kısmi süreli çalışma için işverenin uygun bulma şartı arandığı işler;
- Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde (Yönetmeliğin uygulanmasında, sağlık hizmetinden sayılan işler; tabipler ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, hemşire, ebe ve optisyenler ile 11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek 13 üncü maddesinde tanımlanan diğer meslek mensupları tarafından yerine getirilen işleri ifade etmektedir.)tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
- Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
- Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
- İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde.
Yukarıda bahsedilen işlerin dışında kalan tüm işlerde, , işverenin uygun bulma şartı aranmaksızınkısmi süreli çalışma yapılabilecektir.
Toplu İş Sözleşmesiyle Serbestlik Tanınması
18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler, anılan Yönetmeliğin 12 nci maddesindeki hükümlere bağlı olmaksızın (işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın) ayrıca taraflarca da belirlenebilecektir.
Çalışma Zamanının Belirlenmesi
İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile tüm iş günlerinde çalışılacak olması hâlinde çalışmanın başlama ve bitiş saatleri, haftanın belirli günlerinde çalışılacak olması hâlinde ise tercih edilen iş günleri yer alacaktır.
Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenecektir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenecektir.
Feti SAVRAN
